Tuesday, January 27, 2009

The Reader (Σφραγισμένα Χείλη)


Σκηνοθεσία:
Stephen Daldry

Προσωπική Αξιολόγηση:
3,5 / 11



Το βιβλίο The Reader του Bernhard Schlink, πάνω στο οποίο βασίζεται και η ταινία, το διάβασα απνευστί πριν 5 περίπου χρόνια στην αγγλική του έκδοση, και οφείλω να πω ότι έμεινα έκπληκτος όταν έμαθα ότι θα γίνει ταινία. Κι αυτό γιατί η γραφή του Schlink έχει μία ακαδημαϊκή ακρίβεια και απάθεια, αποφεύγοντας τον συναισθηματισμό και τις δραματικές εξάρσεις -- κάνοντας έτσι το βιβλίο δύσκολο να μεταφερθεί σε ταινία από έναν σκηνοθέτη, μάλιστα, του οποίου η προηγούμενη ταινία (Οι Ώρες) λειτουργούσε (αρκετά επιτυχημένα) με βάση το ανθρώπινο συναίσθημα και στο τέλος κατάφερνε πιστεύω να αποφύγει τον μελοδραματισμό (αν και ομολογώ ότι ήταν στα όρια).

Τελικά το διασκευασμένο σενάριο δεν απέχει πολύ από το βιβλίο, δυστυχώς όμως κάποιοι διάλογοι που εγώ προσωπικά θεωρούσα σημαντικούς παραλείφθηκαν. Αυτό όμως είναι κάτι το οποίο είναι αναμενόμενο στα διασκευασμένα σενάρια. Πιστεύω, ωστόσο, ότι το σενάριο θα μπορούσε να διασκευαστεί πιο προσεκτικά, για ένα πιο απαιτητικό κοινό, δίνοντας περισσότερη έμφαση στην φιλοσοφική διάσταση του βιβλίου. Κάποιες φορές ένιωσα, βλέποντας την ταινία, ότι υπήρχαν κάποιες συναισθηματικές εξάρσεις που ήταν περιττές. Όπως διάβασα και κάπου αλλού, ο σκηνοθέτης επιμένει να τονίζει κινήσεις και εκφράσεις δίνοντας έμφαση στην ερωτική σχέση ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές και ωραιοποιώντας την -- χωρίς όμως να είναι αυτό και το ζητούμενο της ιστορίας που διαδραματίζεται. Ίσως γι αυτό να βρήκα κουραστική την πρώτη ώρα της ταινίας.

Πολύ καλή (αλλά όχι εξαιρετική) η ερμηνεία της Kate Winslet, με μόνο πρόβλημα την προφορά της (περισσότερα γι αυτό το θέμα παρακάτω). Αντιθέτως, απλά συμπαθητική ως αδιάφορη η ερμηνεία του νεαρού Γερμανού ηθοποιού David Kross, αλλά δεν ξέρω κατά πόσο ευθύνονται οι οδηγίες του σκηνοθέτη σε αυτή την περίπτωση. Ένα είναι το σίγουρο: ότι στον ρόλο του ο Kross χαμογελάει πολύ, παίρνει συχνά ένα ναζιάρικο βλέμμα και κρατάει πολλές φορές σοκαρισμένος το κεφάλι του, ενώ ο Daldry φροντίζει να τονίσει το γυμνό εφηβικό του σώμα αρκετά συχνά κατά την διάρκεια της ταινίας. Όσο για τον Ralph Fiennes δεν μπορώ να πω και πολλά γιατί εμφανίζεται ελάχιστα στην ταινία χωρίς να μας δίνετε η ευκαιρία να γνωρίσουμε τον χαρακτήρα του (γίνεται μια απόπειρα να μάθουμε γι αυτόν μέσω της κόρης του, αλλά οι ελάχιστες σκηνές είναι ασαφείς και βεβιασμένες).

Ναι, είναι η Kate Winslet!


Και τώρα θα ήθελα να αναφερθώ σε δύο πράγματα που με ενόχλησαν πολύ στην ταινία, σε σημείο που συνεχώς έχανα τη συγκέντρωσή μου.

Η ταινία διαδραματίζεται εξολοκλήρου στη Γερμανία. Ο Daldry, Βρεττανός ο ίδιος, ναι μεν γυρίζει την ταινία στη Γερμανία. Χρησιμοποιεί Άγγλους και Γερμανούς ηθοποιούς, αλλά βάζει ωστόσο τους πρωταγωνιστές του να μιλήσουν στην αγγλική γλώσσα. Κι εδώ έχω την μεγαλύτερη μου ένσταση για τη συγκεκριμένη ταινία: υποτιμά ο σκηνοθέτης σε αυτή την περίπτωση τη νοημοσύνη μας; Για να απαντήσουμε όμως σε αυτό, πρέπει να κάνουμε μία άλλη ερώτηση πρώτα: για ποιον προορίζεται η ταινία; Σκοπός του σκηνοθέτη, δηλ., ήταν να φτιάξει μια ταινία-πιστή μεταφορά του βιβλίου ή μια ταινία που θα γίνει κατανοητή από την αγγλόφωνη πλειοψηφία; Ταινία για την Τέχνη ή για τη μάζα;

Θα δεχόμουν εν μέρει αυτή του την επιλογή αν όλοι οι ηθοποιοί μιλούσαν αγγλικά με την βρετανική τους προφορά, παρά να ακούω τον Ralph Fiennes και την Kate Winslet να μιλάνε με ψεύτικη γερμανική. Και πόσο υποτιμητικό πρέπει να ήταν για τους Γερμανούς ηθοποιούς να αναγκάζονται και αυτοί να αρθρώνουν κάθε λέξη στα αγγλικά, αλλά προσποιούμενοι την γερμανική προφορά! Και ακόμα πόσο πιο άσχημο (και τολμώ να πω ρατσιστικό) θα φαντάζει το αποτέλεσμα στο γερμανικό κοινό, όταν θα βλέπουν τον Γερμανό πρωταγωνιστή να απαγγέλλει γερμανικά αποσπάσματα μεταφρασμένα στα αγγλικά. Και γιατί σε σκηνές με πλήθη ακούγεται ο κόσμος να μιλάει γερμανικά και μόνο οι πρωταγωνιστές μιλάνε αγγλικά;

Κάποιος μπορεί να μου πει βέβαια ότι συνηθίζεται στο Χόλιγουντ οι ηθοποιοί να μιμούνται την γερμανική ή γαλλική προφορά όταν η ταινία στην οποία συμμετέχουν διαδραματίζεται στις αντίστοιχες χώρες. Αυτό όμως συμβαίνει μόνο στο Χόλιγουντ. Να δώσω ένα παράδειγμα: αν μία χολιγουντιανή ταινία διαδραματίζεται στην Κίνα, τότε θα βάλει ο σκηνοθέτης π.χ. τον Anthony Hopkins να μιλάει αγγλικά με κινέζικη προφορά; Όχι δεν θα το κάνει αυτό αυτό, επειδή θα ήταν γελοίο. Όμως του είναι επιτρεπτό να μιμηθεί την "ρομαντική" γαλλική προφορά ή να μιλάει αγγλικά με γερμανική προφορά επειδή ακούγεται σε πολλούς ως "άγρια" και "επιθετική" γλώσσα. Και αν πιστεύετε ότι αυτό δεν είναι ούτε μορφή ρατσισμού, ούτε υποτίμηση της νοημοσύνης μας, τότε νίπτω τας χείρας μου! Σε άλλον σκηνοθέτη που θα μου ήταν αδιάφορος θα το συγχωρούσα, αλλά από τον Daldry που μας έδωσε τις τόσο ευαίσθητες και ειλικρινείς Ώρες περίμενα μια πιο ώριμη προσπάθεια.

Και κάτι τελευταίο: για να απαντήσω σε αυτούς που πιστεύουν ότι είναι λογικό και αναμενόμενο σε μια ταινία να μιλάνε την γλώσσα του σκηνοθέτη ή των βασικών ηθοποιών (όταν αυτή διαδραματίζεται σε άλλη χώρα), έχω να αναφέρω μερικά βαρυσήμαντα ονόματα σκηνοθετών που χρησιμοποιούσαν την αυθεντική γλώσσα στις ταινίες τους: Kieslowski, Tarkovsky, Haneke, Ang Lee, Egoyan (και αυτοί είναι μόνο οι πρώτοι που μου έρχονται πρόχειρα στο μυαλό!) Σίγουρα είναι πολύ πιο δύσκολο και ριψοκίνδυνο να μην χρησιμοποιήσεις τη μητρική σου γλώσσα, θέλεις όμως να δημιουργήσεις Τέχνη ή θέλεις οπωσδήποτε να έχεις στην ταινία σου αναγνωρίσιμους star του Χόλιγουντ;

Και τώρα το δεύτερο πράγμα που αποσπούσε την προσοχή μου στην ταινία, από την αρχή ως το τέλος, ήταν η απίστευτα αδιάφορη μουσική. Που δεν ήταν καν αδιάφορη εν τέλει, αλλά εκνευριστική. Δεν νομίζω να έχει διαφορά από αυτό που αποκαλούν "elevator music" ή από μουσική πρόχειρης τηλεταινίας. Μουσική βαρετή που υπάρχει απλά για να υπάρχει, συχνά καταστρέφοντας όμορφες σκηνές με το φθηνό της περιτύλιγμα. Όσο ώριμο και ουσιαστικό ήταν το μινιμαλιστικό score του Philip Glass για τις Ώρες, τόσο ανυπόφορο ήταν το score για το The Reader. Η καθαρά προσωπική μου άποψη είναι ότι η ταινία θα λειτουργούσε πολύ καλύτερα χωρίς την παραμικρή μουσική επένδυση (ειδικά στις ερωτικές σκηνές ή τις γυμνές σκηνές στο μπάνιο, αλλά και στο συναισθηματικά φορτωμένο φινάλε). Ή αν ο σκηνοθέτης ήθελε η μουσική να παίξει κάποιον ουσιαστικό ρόλο στην εξέλιξη της ταινίας, γιατί να μην δώσει περισσότερη σημασία στον συνθέτη του soundtrack και το περιεχόμενό του; Τον συνθέτη Nico Muhly δεν τον γνωρίζω, αλλά βλέπω ότι έχει γράψει τη μουσική για 4 ταινίες στο παρελθόν και έχει δουλέψει ως co-rdinator με τον Glass στις Ώρες.

Kate Winslet με τον σκηνοθέτη Stephen Daldry


Επίθεση δέχθηκε ο κριτικός της Guardian για την πολύ αρνητική κριτική του στην ταινία, αλλά σίγουρα δεν συμμερίζομαι όλες τις απόψεις του, και η ταινία άλλωστε έχει πάρα και κακές αλλα και πολύ καλές κριτικές. Σκοπός της ταινίας δεν ήταν να δικαιολογήσει τις γενεές των Γερμανών μετά το ολοκαύτωμα όπως υποστήριξαν κάποιοι, αλλά ούτε να είναι και ένα σαχλό love story. Το βιβλίο έχει να κάνει με τις ενοχές που νιώθουμε ως άνθρωποι, ακόμα και όταν είναι αργά, και με την (εγωιστική) ανθρώπινη μας αδυναμία (ή δύναμη) να είμαστε απόμακροι αποφεύγοντας να παραδινόμαστε σε δυνατά συναισθήματα. Η ταινία μόλις που καταφέρνει να μεταδώσει αυτό, αλλά με πολύ συγκεχυμένο τρόπο, αφού επικεντρώνεται στο συναίσθημα όταν πρέπει να το αποφεύγει. Έχουμε να κάνουμε λοιπόν με μία ταινία με αδύναμο σενάριο, που συνεχώς χάνει το focus, άνισες ερμηνείες, μια ταινία που διαδραματίζεται στη Γερμανία με δύο Βρετανούς πρωταγωνιστές και ένα Γερμανό να μιλάνε βρετανικά αγγλικά με γερμανική προφορά, οπότε θα παίξω κι εγώ το ίδιο παιχνίδι και θα πω, "It's a mess!"


8 comments:

  1. Πρως το παρών να ευχηθώ καλή επιτυχία στο νέο μπλόγκ.

    ReplyDelete
  2. Μεγια το καινούριο σου blog!

    Για την ταινία δε μπορώ να βρω κάποια γέφυρα επικοινωνίας για να πω κάτι. Ξέρεις ότι έχουμε αντίθετη άποψη. Αλλά μου αρέσει ο τρόπος που εκθέτεις τη δική σου. Πολύ ενδιαφέρον αυτό που λες με τη γλώσσα. Νομίζω πως απ΄τη στιγμή που υπάρχει αυτό το cast, είναι συνεπακόλουθη και η διάλεκτος. ΄Και πάμε στην ερώτηση γιατί υπάρχει αυτό το cast; Σίγουρα πρόκειται για μεγαλύτερο άνοιγμα στο κοινό; Αυτό όμως κατά τη γνώμη μου δεν αναιρεί μια ταινία από τις καλλιτεχνικές της βλέψεις. Το The Reader νομίζω πως έχει έναν αυθεντικό ύμνο για την τεχνη σε ολόκληρη τη θεματολογία του. Ωστ΄σο, αν το καλοσκεφτούμε, οποιαδήποτε ταινία αποδέχεται το σημερινό κινηματογραφικό μηχανισμό της αγοράς, θα μπορούσαμε να την κατηγορήσουμε για έλλειψη καλλιτεχνικού οράματος. Η αλήθεια πάντως είναι πως έχουν χαθεί οι ισσορροπίες μεταξύ της καλλιτεχνικής και εμπορικής οπτικής μιας ταινίας. ίσως έχουν και συγχυστει, με τη μαζική "δημιουργεία" των λεγόμενων εναλλακτικών θεατών...

    Κάτι που θα ήθελα να σημειώσω είναι το λάθος, κατά τη γνώμη μου, να συγκρίνουμε μια κινηματογραφική εκδχή με μια λογοτεχνική(και οποιασδήποτε άλλης μορφης). Πρόκειται για δυο διαφορετικά κείμενα. άλλωστε η μεταφορά ενός λογοτεχνήματος ας πούμε στον κινηματογράφο, δε σημαίνει αντιγραφή. Αλλά μετεγγραφή. Όπου η συγγραφική διαδικασία, επί της ουσίας ξεκινάει υπό το μηδέν, έχοντας ως σημείο αναφοράς την πηγή.

    Χάρηκα πολύ για αυτή την κίνηση, ενός νέου ιστολογίου. ΄Πολύ ενδιαφέρον μου φαίνται...

    ReplyDelete
  3. Θα σου πω ότι πολύ απλά δεν πρόκειται να δω αυτή την ταινία. Και νομίζω ότι αυτός είναι ο κυριότερος λόγος που δεν συμπαθώ καθόλου την (σκανδαλωδώς υπερτιμημένη) Κέιτ Γουίνσλετ: ποτέ δεν χώνεψα τις επαγγελματικές της επιλογές.

    Εγώ προσωπικά αρνούμαι να διαβάσω ένα βιβλίο ή να δω μια ταινία για το συναισθηματικό κόσμο ενός ανθρώπου που άφησε δεκάδες να καούν ζωντανοί μπροστά της. Δεν με ενδιαφέρουν τα αισθήματά της, δεν με ενδιαφέρει η ερωτική της ζωή, δεν με ενδιαφέρει αν ήξερε να διαβάζει ή όχι, δεν με ενδιαφέρει αν ήταν καλύτερη από άλλους δεσμοφύλακες, δεν με ενδιαφέρουν οι τύψεις της. Αρνούμαι να καταναλώσω ένα έργο τέχνης που εξανθρωπίζει ένα κτήνος. 'Οχι γιατί το κτήνος δεν είναι άνθρωπος - αλλά γιατί αν μπω σε αυτή τη διαδικασία (όπως μπήκαν δυστυχώς πολλοί θεατές της ταινίας) θα γίνω εγώ λιγότερο άνθρωπος.

    Κάπως έτσι αισθάνθηκα βλέποντας και το "Βαλς με τον Μπασίρ". 'Οτι καταναλώνω την πολυτέλεια που έχουν κάποιοι βολεμένοι άνθρωποι να ξορκίζουν τις τύψεις τους και να αυτο-οικτίρονται. Όσο κι αν άξιζε καλλιτεχνικά η ταινία, εμένα όλο αυτό μου έβγαλε κάτι το ψιλο-χυδαίο.

    Εν κατακλείδι, νομίζω ότι ένας νουνεχής άνθρωπος πρέπει πάνω από όλα να αντιλαμβάνεται τις αποχρώσεις των πραγμάτων και να μην είναι κάθετος και μονοκόμματος. Υπάρχουν όμως κάποια ηθικά ζητήματα που ξεφεύγουν από κάθε κουβέντα για την τέχνη, την πολιτική, την ιδεολογία και την αισθητική. Θέματα που για μένα πρέπει πάντα να είναι άσπρο-μαύρο.

    ReplyDelete
  4. @mahler76
    Ευχαριστώ!

    ReplyDelete
  5. @kioy
    "...οποιαδήποτε ταινία αποδέχεται το σημερινό κινηματογραφικό μηχανισμό της αγοράς, θα μπορούσαμε να την κατηγορήσουμε για έλλειψη καλλιτεχνικού οράματος."

    Δεν λέω ότι ισχύει πάντα αυτό. Υπάρχουν ταινίες συμβατικές και εμπορικές που έχουν καλλιτεχνικό όραμα. Π.χ. οι "Ωρες" του ίδιου σκηνοθέτη δεν είχαν κάτι το πρωτοποριακό από άποψη σκηνοθεσίας, αλλά είχαν μία ειλικρίνεια και αμεσότητα χωρίς να υπερβάλλουν.

    Προσπαθώ να μην συγκρίνω μια ταινία με το βιβλίο, απλά σε αυτή την περίπτωση μου ήταν πολύ δύσκολο, ακριβώς επειδή το βιβλίο είχε αυτή την αντισυναισθηματική, κρύα και ακριβή εξιστόρηση.

    Όσο για το νέο ιστολόγιο, ελπίζω να έχω χρόνο να γράφω. Δεν ξέρω για σένα, αλλά βρίσκω τις κριτικές ταινιών τις πιο χρονοβόρες και δύσκολες αναρτήσεις.

    ReplyDelete
  6. @gay super hero
    Είμαι στην ίδια κατηγορία με εσένα, για κάποιο λόγο ποτέ δεν συμπάθησα ιδιαίτερα την Kate Winslet και τις επιλογές της. Αν και πιστεύω ότι στο The Reader δίνει την καλύτερη της ερμηνεία μέχρι σήμερα.

    "Εγώ προσωπικά αρνούμαι να διαβάσω ένα βιβλίο ή να δω μια ταινία για το συναισθηματικό κόσμο ενός ανθρώπου που άφησε δεκάδες να καούν ζωντανοί μπροστά της."

    Όπως απαντάει και η Χάννα στην ταινία, απλά έκτελούσε τις διαταγές που της έδιναν, έκανε την δουλειά της. Οι συνέπειες δεν φαίνονται πάντα άμεσα.

    ReplyDelete
  7. Είδες; Ακριβώς γι αυτό το λόγο δεν πρόκειται ποτέ να δω την ταινία ή να διαβάσω το βιβλίο. Μιλάμε για έναν άνθρωπο που είδε ένα σωρό ανθρώπους να καίγονται ζωντανοί μπροστά της. Και μπόρεσε να συνεχίσει να ζει γιατί "εκτελούσε διαταγές";

    'Εχω διαβάσει τις "Ευμενίδες" του Τζόναθαν Λίτελ αλλά τουλάχιστον εκεί ο ήρωας δεν χρησιμοποιεί τέτοιες γελοίες δικαιολογίες. Παραδέχεται ότι είναι τελείως αμοραλιστής και εντελώς νεκρός από οποιοδήποτε συναίσθημα. Δεν ρίχνει το φταίξιμο στις "διαταγές". Ξέρει πολύ καλά ότι είχε πολλές άλλες επιλογές αν δεν ήθελε να είναι εκεί.

    ReplyDelete
  8. Καλημέρα και με γεια το νέο μπλογκ!

    Χθες είδα την ταινία για δεύτερη φορά. Συμφωνώ με τις αρνητικές κριτικές πάνω στα σημεία που επισήμανες (κυρίως η γλώσσα και η προφορά και, εν μέρει, η χρήση της μουσικής) αλλά δεν παύω να τα θεωρώ λεπτομέρειες, κυρίως τεχνικής φύσης.

    Η ταινία παραμένει, για μένα, βαθιά ανθρώπινη, συγκινητική, με συγκλονιστικές ερμηνείες. Και θα ομολογήσω ότι μου άρεσε το ίδιο και τη δεύτερη φορά που την είδα (και ότι και τη δεύτερη φορά με πήραν τα δάκρυα μες στην αίθουσα...)

    ReplyDelete