Le Notti di Cabiria

 

Τίτλος: Οι Νύχτες της Καμπίρια (Le Notti di Cabiria)

Σκηνοθέτης: Federico Fellini

Παραγωγή: 1957

 

Η αλήθεια είναι ότι δεν ήθελα να γράψω γι αυτή την ταινία, γιατί οποιαδήποτε απόπειρα προσέγγισης πιστεύω θα μπορούσε να μειώσει την ουμανιστική της αξία. Όμως δεν άντεξα, σκέφτηκα ότι αν γράφοντας γι' αυτήν μπορέσω να πείσω έστω και έναν άνθρωπο να την δει, τότε αξίζει!

Το σενάριο ακούγεται απλό: παρακολουθούμε διάφορες στιγμές από τη ζωή της Καμπίρια – μιας αφελούς, αλλά πολύ συμπαθούς πόρνης που ζει στη παράγκα της σε ένα φτωχικό προάστιο της Ρώμης.  Τη μία κακουχία διαδέχεται η άλλη, καθώς η Καμπίρια γνωρίζει διάφορους άνδρες που την εκμεταλλεύονται. Ουσιαστικά φαίνεται σαν όλος ο κόσμος να είναι στραμμένος εναντίον της. Ακόμα και στιγμές που για άλλους είναι στιγμές ξεγνοιασιάς και διασκέδασης, για την ίδια είναι εφιάλτης: στη μέση της ταινίας παρακολουθούμε την Καμπίρια να μπαίνει σε ένα θέατρο για να δει μία παράσταση ενός ταχυδακτυλουργού, πιστεύοντας ότι έτσι θα ξεχάσει τα προβλήματά της. Ωστόσο τη στιγμή που πάει να καθίσει στη θέση της, ο ταχυδακτυλουργός θα τη σηκώσει στη σκηνή όπου, αφού την υπνωτίσει, δεν θα διστάσει να την εξευτελίσει μπροστά σε ένα κοινό που δεν διστάζει να γελάει με τα καμώματά της στη σκηνή. Πραγματικά είναι λες και δεν υπάρχει ούτε καν μία άσπρη μέρα για την δύσμοιρη Καμπίρια.

Η προσωπικότητα της Καμπίρια σκιαγραφείται και ξεδιπλώνεται μέσα από λεπτομέρειες: το γλυκόπικρο χαμόγελο της, τις κάλτσες μέχρι τον αστράγαλο, τον μελαγχολικό ενθουσιασμό της για τη ζωή των πλούσιων, τη συμπόνια της για τους φτωχούς, την περηφάνια της για το σπιτικό της (στην κυριολεξία τίποτα περισσότερο από μία παράγκα). Ο χαρακτήρας της δεν θα μπορούσε να είναι πιο αγνός μέσα σε όλη την αφέλειά του. Η ανάγκη της "ηρωίδας" για στοργή και αποδοχή διαφαίνεται με κάθε κίνησή της, είτε κρατάει αγκαλιά μια κότα είτε έναν σκύλο. Ακούγονται μελοδραματικά κι όμως δεν είναι. Ο Φελίνι ξέρει πώς να αποφύγει το μελόδραμα και τις εύκολες συγκινήσεις ακόμα κι όταν η ταινία ανασαίνει μέσα από την τόσο μεσογειακά ανθρώπινη μουσική του Νίνο Ρότα.

Σε πολλές ταινίες του ο Φελλίνι φαίνεται να ενδιαφέρεται για το πώς οι χαρακτήρες του -τους οποίους παρουσιάζει ως απλούς, καλοκάγαθους ανθρώπους οι οποίοι  ζούνε σε έναν  σκληρό κόσμο όπου κυριαρχεί το χρήμα, οι υλικές και σαρκικές απολαύσεις-, πώς αυτά τα ίδια άτομα ουσιαστικά ζητούν οι ίδιοι την εξιλέωση και το νόημα της ύπαρξής τους. Δύο σκηνές ξεχωρίζουν στις Νύχτες της Καμπίρια ως προοίμιο αυτής της εσωτερικής αναζήτησης και πνευματικής αφύπνισης: η πρώτη όταν η Καμπίρια θα συναντήσει έναν καλό Σαμαρείτη τα ξημερώματα, ο οποίος μοιράζει ρούχα και τρόφιμα σε φτωχούς που ζούνε σε σπηλιές (!!!) «Πώς αποφάσισες να κάνεις αυτή τη δουλειά», θα ρωτήσει η Καμπίρια. «Ούτε κι εγώ ξέρω», θα απαντήσει ο ίδιος. Μπορούμε να πούμε ότι αυτό είναι ένα από τα περιστατικά που θα σταθούν αφορμή για να προβληματίσουν την Καμπίρια και να βγάλουν πιο κοντά στην επιφάνεια τον φιλεύσπλαχνο εαυτό της, ή καλύτερα, να την κάνουν να αναζητήσει ένα νόημα στη ζωή της, το όποιο ίσως και να κρύβεται στο υποσυνείδητο όλων μας (όπως ακριβώς συμβαίνει και με την Καμπίρια). Αργότερα στην ταινία, όταν η Καμπίρια αποφασίζει να επισκεφθεί με μία φίλη της ένα μοναστήρι, θα πει αρχικά, «Τι να ζητήσω, αφού τα έχω όλα!"», ενώ αργότερα θα αποφασίσει να ζητήσει «τη χάρη της Παναγίας».

Μες στη φτώχεια της και τα προβλήματά της η Καμπίρια θα συναντήσει διάφορα πρόσωπα, όλοι άνδρες, που εμφανίζονται σαν από μηχανής Θεοί για να την βγάλουν από τη μιζέρια της, όλοι ωστόσο φαίνονται να θέλουν να την εκμεταλλευτούν. Μέσα σε όλη αυτή την εκμετάλλευση και γελοιοποίηση, σε μία σημαντική σκηνή στην ταινία, θα γνωρίσει τον Όσκαρ ο οποίος θα παρουσιαστεί ως ένας νέος άγγελος εξ ουρανού και ως σωτήρας της Καμπίρια, μιας και φαινομενικά είναι διαφορετικός από τους υπόλοιπους άνδρες που έχει γνωρίσει: ευγενικός, στοργικός, ευαίσθητος και δείχνει να νοιάζεται πραγματικά για την Καμπίρια ως άνθρωπο, μιας και αδιαφορεί να μάθει καν για το επάγγελμα της.

Η ταινία ξεχωρίζει για την απίστευτα ανθρώπινη και συγκινητική ερμηνεία της Giuletta Massina (σύζυγο του Φελίνι) η οποία βραβεύτηκε και με το βραβείο γυναικείας ερμηνείας στις Κάννες το 1957. Πιστεύω πως δεν υπάρχει άνθρωπος που μπορεί να δει αυτή την ταινία χωρίς έπειτα να τον έχει στοιχειώσει το αισιόδοξα πονεμένο χαμόγελο της Καμπίρια! Δεύτερος αυτουργός, φυσικά, ο ίδιος ο Φελλίνι. Ευαίσθητη σκηνοθεσία χωρίς να είναι μελοδραματική, ουμανιστική προσέγγιση που αποφεύγει κάθε δογματισμό αλλά βασίζεται στην καθημερινότητα απλών ανθρώπων, λιτά αλλά ωραία πλάνα που δεν βαραίνουν τη γήινη αισθητική της ταινίας. Κυρίως όμως έκπληξη προκαλεί (όπως και στις υπόλοιπες ταινίες του Φελλίνι) πως ο σκηνοθέτης καταφέρνει να φέρει μαζί τόσους διαφορετικούς κόσμους, διαφορετικά μέρη (είτε πρόκειται για ελιτίστικα νυχτερινά κλαμπ, είτε για εξοχικά μοναστήρια) και διαφορετικές τάξεις ανθρώπων, πλάθοντας έναν άκρως ρεαλιστικό κόσμο, και πείθοντάς μας εν τέλει ότι αυτές οι διάφορες δεν μπορούν να είναι παρά μόνο επιφανειακές…

Η ταινία αυτή με άγγιξε βαθύτητα με τον ουμανισμό και την αμεσότητά της. Μπορεί να μην έχει να κάνει με εγκεφαλικό κινηματογράφο, ούτε με Μπεργκμανικούς διαλόγους, ούτε με μία υπερβατική πνευματικότητα, ούτε με άκρατο λυρισμό - για να αναφέρω μερικά από τα είδη των ταινιών που έχω παρουσιάσει σε αυτό το ιστολόγιο. Έχει να κάνει όμως με ένα από τα πιο δύσκολα και βασικά "εμπόδια" στη ζωή μας: την ικανότητά μας να νιώθουμε άνθρωποι και την απίστευτη δύναμη που κατέχουμε να υπερπηδάμε κάθε εμπόδιο. Κορυφαία στιγμή για τον Φελλίνι και τέτοια είναι η συναισθηματική αμεσότητα της ταινίας που δεν μπορώ παρά να την βαθμολογήσω πρώτα με την καρδιά μου και να της βάλω 10. Πρόκειται για μία ταινία που ο καθένας θα έπρεπε να δει για να θυμηθεί τις συναισθηματικές αδυναμίες μας και τις δυνατότητές μας.

 

Προσωπική Αξιολόγηση:    10  / 11

Αν θέλετε να πάρετε μία γεύση από το εκπληκτικό soundtrack του Νίνο Ρότα δείτε το κλιπάκι που ακολουθέι με φωτογραφίες από την ταινία: